Polsk grammatik

Ordklasser redigera

Det finns tio ordklasser (część mowy) i polska språket: substantiv (rzeczownik), adjektiv (przymiotnik), verb (czasownik), räkneord (liczebnik), pronomen (zaimek), adverb (przysłówek), preposition (przyimek), konjunktion (spójnik), interjektion (wykrzyknik) och partikel (partykuła).

Substantiv redigera

Polskans substantiv (rzeczownik) böjs efter sju kasus (przypadek), två numerus (liczba) och har ett av tre genus (rodzaj).

I polskan har substantiven inte någon bestämd eller obestämd form. Det som i de nordgermanska språken uttrycks med hjälp av dessa former får i polskan uttryckas på andra sätt:

ten chłopak jechał rowerem (den här pojken cyklade)
jakiś chłopak jechał rowerem (någon pojke cyklade)
jeden chłopak jechał rowerem (en pojke cyklade)

Kasus redigera

Det polska språket har sju kasus (przypadek):

nominativ (mianownik) - vem/vad? (kto? co?)
genitiv (dopełniacz) - vems? (kogo? czego? czyj?)
dativ (celownik) - åt vem? åt vad? (komu? czemu?)
ackusativ (biernik) - vem/vad (bär du)? (kogo? co?)
instrumentalis (narzędnik) - vem/vad (blir du)? (kim? czym?)
lokativ (miejscownik) - vem/vad är du i/vid/på/under..?, (var, när) (w/o/na kim? w/o/na czym?)
vokativ (wołacz) - används vid tilltal.

Maskulina substantiv böjs ganska regelbundet, medan feminina och neutrala substantiv uppvisar större variation.

Exempel: kupiec (köpman), maskulinum

*N s: kupiec pl: kupcy
*G s: kupca pl: kupców
*D s: kupcowi pl: kupcom
*A s: kupca pl: kupców
*I s: kupcem pl: kupcami
*L s: kupcu pl: kupcach
*V s: kupcze!    pl: kupcy!

Exempel: niedziela (söndag), femininum

*N s: niedziela pl: niedziele
*G s: niedzieli pl: niedziel
*D s: niedzieli pl: niedzielom
*A s: niedzielę pl: niedziele
*I s: niedzielą pl: niedzielami
*L s: niedzieli pl: niedzielach
*V s: niedzielo! pl: niedziele!

Exempel: ramię (arm), neutrum

*N s: ramię pl: ramiona
*G s: ramienia pl: ramion
*D s: ramieniu pl: ramionom
*A s: ramię pl: ramiona
*I s: ramieniem pl: ramionami
*L s: ramieniu pl: ramionach
*V s: ej tillämpligt

Exempel: krowa (ko), femininum

*N s: krowa pl: krowy
*G s: krowy pl: krów
*D s: krowie pl: krowom
*A s: krowę pl: krowy
*I s: krową pl: krowami
*L s: krowie pl: krowach
*V s: krowo!     pl: krowy!

Exempel: dziecko(barn), neutrum

*N s: dziecko pl: dzieci
*G s: dziecka pl: dzieci
*D s: dziecku pl: dzieciom
*A s: dziecko pl: dzieci
*I s: dzieckiem pl: dziećmi
*L s: dziecku pl: dzieciach
*V s: dziecko!   pl: dzieci!

Lokativ förekommer enbart efter prepositioner, övriga kasus, förutom nominativ, styrs antingen av prepositioner eller betingas av ordets funktion i satsen. Nominativ kan bara användas för subjekt.

Även personnamn, både förnamn och efternamn, böjs efter kasus.

Exempel: Jan Kolwalski, maskulinum

*N s: Jan Kowalski pl: Janowie Kowalscy
*G s: Jana Kowalskiego pl: Janów Kowalskich
*D s: Janowi Kowalskiemu pl: Janom Kowalskim
*A s: Jana Kowalskiego pl: Janów Kowalskich
*I s: Janem Kowalskim pl: Janami Kowalskimi
*L s: Janie Kowalskim pl: Janach Kowalskich
*V s: Janie Kowalski!     pl: Janowie Kowalscy!

Liknande kasusböjning sker med ortnamn (Wrocław, Warszawa), även i sammansatta former (Ostrów Mazowiecki).

Numerus (liczba) redigera

Substantiven förekommer i singular (liczba pojedyncza) och dubbel-plural, dvs plural 1 och plural 2 (liczba mnoga 1 i liczba mnoga 2). Exempel: singular (liczba poj.) plural 1 (gäller från 2-4) plural 2 (från 5 och uppåt)

mask. jeden statek (en båt) dwa statki (två båtar) siedem statków (sju båtar)

fem. jedna lalka (en docka) dwie lalki (två dockor) siedem lalek (sju dockor)

neutr. jedno słowo (ett ord) dwa słowa (två ord) siedem słów (sju ord)

Tänk på att även 22-24, 32-34, 42-44.. osv böjs som plural 1, t.ex. 53 lalki (53 dockor), men 55 lalek (55 dockor)

Dualis (liczba podwójna) redigera

Dualis som ett fristående numerus försvann från det polska språket under 1400-talet. Vissa dualisformer har dock bevarats, särskilt hos ord som vanligen förekommer i tvåtal. Idag används exempelvis oczy ("ögon") och uszy ("öron") som pluralis av oko ("öga") och ucho ("öra"). Liksom de svenska motsvarigheterna handlar det egentligen om dualisformen, medan pluralisformen istället försvunnit från allmänt bruk.

I nutida polska lever dualis än kvar i stela uttryck, som exempelvis i ordspråket mądrej głowie dość dwie słowie (som istället borde lyda mądrej głowie dość dwa słowa). Hos räkneorden har ålderdomliga böjningsmönster också överlevt. Exempelvis får dwa ("två") en annan ändelse än andra ordningstal när det sammansätts med prefixet -tio (dzieścia istället för dzieści) eller -hundra (ście istället för sta). Räkneordens tre olika böjningarna (jeden złoty, dwa złote och pięć złotych) är också en rest av dualis. Observera att för respektive exempel finns det ett mynt med motsvarande valör i Polen.

Jämför fornpolskans och den moderna polskans respektive deklination av ręka ("hand"):^[1]

Kasus	Fornpolska			Polska
Kasus	Singular	Dualis	Plural	Singular	Plural
Nominativ	ręka	ręce	ręki	ręka	ręce
Genitiv	ręki	ręku	rąk	ręki	rąk
Dativ	ręce	rękoma	rękom	ręce	rękom
Ackusativ	rękę	ręcę	ręki	rękę	ręce
Instrumentalis	ręką	rękoma	rękami	ręką	rękoma, rękami
Lokativ	ręce	ręku	rękach	ręce, ręku	rękach
Vokativ	ręko	ręce	ręki	ręko	ręce

Genus (rodzaj) redigera

Polska språket har tre genus (maskulinum (rodzaj męski), femininum (rodzaj żeński) och neutrum (rodzaj nijaki).

Substantivets genustillhörighet kan oftast utläsas utifrån substantivets sista bokstav i grundformen:

Maskulinum slutar ofta på konsonanter: człowiek (=människa), stół (=bord), baran (=bagge), pies (=hund), gęsior (=han-gås).
Femininum, slutar vanligen på -a: kobieta (=kvinna), owca (=får), kawa (=kaffe), bajka (=saga), szafa (=skåp), gęś (=hon-gås), mysz (mus)
Neutrum, slutar vanligen på -o: dziecko (=barn), ciastko (=kaka), drzewo (=träd), koło (=hjul), pióro (=penna).

Observera att det finns undantag: till exempel maskulina substantiv mężczyzna (=man), sędzia (=domare) avviker från regeln.

Latinska och grekiska lånord med ändelse -um som liceum, museum, seminarium är alla neutrala.

Personsubstantiv (rzeczownik osobowy) är ofta maskulinum, men flera har även en femininform, till exempel:

dyrektor (manlig direktör) och dyrektorka eller pani dyrektor (kvinnlig direktör)
uczeń (manlig elev) och uczennica (kvinnlig elev)
(pan) Konopnicki ((herr) Konopnicki) och (pani) Konopnicka ((fru) Konopnicka)
(pan) Mickiewicz ((herr) Mickiewicz) och pani Mickiewicz (fru Mickewicz).

Maskulina personsubstantiv (till exempel yrke) används som femininum om de avser en kvinna:

sędzia (=domare), till exempel
- Pan sędzia jechał do pracy (=herr domare åkte till arbetet)
- Pani sędzia jechała do pracy (=fru domare åkte till arbetet)
artysta (=artist), till exempel

Få personsubstantiv är neutrala, till exempel:

dziecko (=barn)
niemowlę (=spädbarn, egentligen "småbarn som kan ej prata")
dziewczę (smeknamnsform av dziewczyna, flicka)
kobiecisko (ironisk form av kobieta, ungefär fruntimmer)

Djur kan ha olika former för könen:

kogut, (ålderdomlig form: kur) (=tupp) och kura (=höna)
wilk (=varg) och wilczyca (vargtik)
lew (=lejon) och lwica (lejoninna)
kozioł (=bagge) och koza (getko)

Andra djur har ett bestämt genus som används oavsett djurets naturliga kön:

ptak (=fågel; maskulinum)
ryba (=fisk; femininum)
rak (=kräfta; maskulinum)
dzik (=vildsvin; maskulinum)
owad (=insekt; maskulinum)
mewa (=fiskmås; femininum)
mysz (=mus; femininum)
szczur (=råtta; maskulinum)

Vid kasusböjning kan man ha hjälp av underuppdelningar av genus:

människor
djur
ting

Diminutiv form redigera

Diminutiva former av substantiv är mycket vanliga.

Alla förnamn har ett stort antal smeknamnsformer:

Anna - Ania, Aniusia, etc.
Jan - Janek, Jaś, Jasiek, etc.
Roman - Romek, Romuś, Romeczek, etc.
Katarzyna - Kasia, Kaśka, Kasieńka, Katarzynka, etc.

För att skapa förtrolighet använder man till exempel hellre pić kawkę (=dricka lill-kaffet) än pić kawę (=dricka kaffe), varvid kawka inte alls behöver betyda en mindre kopp:

kawa (=kaffe) - kawka, kaweczka, kawusia, kawunia
szprotka (=sardin, som redan i sig är i diminutiv form) - szproteczka
samochód (=bil) - samochodzik (kan vara, men behöver inte vara leksaksbil)
samolot (=flygplan) - samolocik (kan vara, men behöver inte vara leksaksflygplan)
żona (=hustru) - żonka, żoneczka
mysz (=mus) - myszka (Musse Pigg heter Myszka Miki)
kobieta (=kvinna) - kobietka
pies (=hund) - piesek, pieseczek
kot (=katt) - kotek, koteczek

Liksom ovanstående smeknamn, kan orden även förgrovas eller ironiseras genom augmentativ:

kobieta (=kvinna) → kobiecisko
chłop (=karl) → chłopisko
pies (=hund) → psisko
nos (=näsa) → nochal

Pronomen redigera

Personliga pronomen redigera

Kasus	Singular					Plural
	1:a person	2:a person	3:e person			1:a person	2:a person	3:e person
	1:a person	2:a person	maskulinum	neutrum	femininum	1:a person	2:a person	maskulinum	ej maskulinum
Nominativ, Vokativ	ja	ty	on	ono	ona	my	wy	oni	one
Genitiv	mnie, mię	ciebie, cię	jego, niego, go, -ń		jej, niej	nas	was	ich, nich
Dativ	mnie, mi	tobie, ci	jemu, niemu, mu		jej, niej	nam	wam	im, nim
Ackusativ	mnie, mię	ciebie, cię	jego, niego, go, -ń	je, nie	ją, nią	nas	was	ich, nich	je, nie
Instrumentalis	mną	tobą	nim		nią	nami	wami	nimi
Lokativ	mnie	tobie	nim		niej	nas	was	nich

Räkneord redigera

Tal	Grundtal	Ordningstal	Iterativa multipel-tal	Substantiv-tal i singular
0	zero	zerowy	—	—
1	jeden	pierwszy	jednokrotny, pojedynczy	jedynka
2	dwa	drugi	dwukrotny, podwójny	dwójka
3	trzy	trzeci	trzykrotny, potrójny	trójka
4	cztery	czwarty	czterokrotny, poczwórny	czwórka
5	pięć	piąty	pięciokrotny	piątka
6	sześć	szósty	sześciokrotny	szóstka
7	siedem	siódmy	siedmiokrotny	siódemka
8	osiem	ósmy	ośmiokrotny	ósemka
9	dziewięć	dziewiąty	dziewięciokrotny	dziewiątka
10	dziesięć	dziesiąty	dziesięciokrotny	dziesiątka
11	jedenaście	jedenasty	jedenastokrotny	jedenastka
12	dwanaście	dwunasty	dwunastokrotny	dwunastka
13	trzynaście	trzynasty	trzynastokrotny	trzynastka
14	czternaście	czternasty	czternastokrotny	czternastka
15	piętnaście	piętnasty	piętnastokrotny	piętnastka
16	szesnaście	szesnasty	szesnastokrotny	szesnastka
17	siedemnaście	siedemnasty	siedemnastokrotny	siedemnastka
18	osiemnaście	osiemnasty	osiemnastokrotny	osiemnastka
19	dziewiętnaście	dziewiętnasty	dziewiętnastokrotny	dziewiętnastka
20	dwadzieścia	dwudziesty	dwudziestokrotny	dwudziestka
30	trzydzieści	trzydziesty	trzydziestokrotny	trzydziestka
40	czterdzieści	czterdziesty	czterdziestokrotny	czterdziestka
50	pięćdziesiąt	pięćdziesiąty	pięćdziesięciokrotny	pięćdziesiątka
60	sześćdziesiąt	sześćdziesiąty	sześćdziesięciokrotny	sześćdziesiątka
70	siedemdziesiąt	siedemdziesiąty	siedemdziesięciokrotny	siedemdziesiątka
80	osiemdziesiąt	osiemdziesiąty	osiemdziesięciokrotny	osiemdziesiątka
90	dziewięćdziesiąt	dziewięćdziesiąty	dziewięćdziesięciokrotny	dziewięćdziesiątka
100	sto	setny	stokrotny, stukrotny	setka
200	dwieście	dwusetny, dwóchsetny	dwustukrotny, dwusetkrotny	dwusetka
300	trzysta	trzechsetny	trzystukrotny, trzechsetkrotny	trzysetka
400	czterysta	czterechsetny	czterystukrotny, czterechsetkrotny	czterysetka
500	pięćset	pięćsetny	pięćsetkrotny	pięćsetka
600	sześćset	sześćsetny	sześćsetkrotny	sześćsetka
700	siedemset	siedemsetny	siedemsetkrotny	siedemsetka
800	osiemset	osiemsetny	osiemsetkrotny	osiemsetka
900	dziewięćset	dziewięćsetny	dziewięćsetkrotny	dziewięćsetka
1000	tysiąc	tysięczny, tysiączny	tysiąckrotny	—
10⁶	milion
10⁹	miliard
10¹²	bilion
10¹⁵	biliard
10¹⁸	trylion
10²¹	tryliard
10²⁴	kwadrylion
10²⁷	kwadryliard
10³⁰	kwintylion
10³³	kwintyliard
10³⁶	sekstylion
10³⁹	sekstyliard
10⁴²	septylion
10⁴⁵	septyliard
10⁴⁸	oktylion
10⁵¹	oktyliard
10⁵⁴	nonylion (nowentylion)
10⁵⁷	nonyliard (nowentyliard)
10⁶⁰	decylion
10⁶³	decyliard
10¹⁰⁰	gugol
10¹²⁰	wicylion
10¹⁸⁰	trycylion
10²⁴⁰	kwadragilion
10³⁰⁰	kwinkwagilion
10³⁶⁰	seskwilion
10⁴²⁰	septagilion
10⁴⁸⁰	oktogilion
10⁵⁴⁰	nonagilion
10⁶⁰⁰	centylion
10^{10^100}	googolplex, gugolpleks

Adjektiv (przymiotnik) redigera

Adjektiv överensstämmer (kongruerar) vad gäller kasus, genus och numerus med det substantiv de modifierar.

Exempel: czarny (svart)

      maskulinum feminum neutrum
*N s: czarny czarna czarne  
*G s: czarnego czarnej czarnego 
*D s: czarnemu czarnej czarnemu 
*A s: czarny/czarnego czarną czarne 
*I s: czarnym czarną czarnym
*L s: czarnym czarnej czarnym
*V s: czarny czarna czarne

      maskulinum feminum+neutrum
*N s: czarni czarne  
*G s: czarnych czarnych 
*D s: czarnym czarnym 
*A s: czarnych czarne 
*I s: czarnymi czarnymi
*L s: czarnych czarnych
*V s: czarni czarne

Exempel:

* N f s: Czarna krowa żuje trawę.  (En svart ko tuggar gräs)
* G f s: Rogi czarnej krowy są ostre. (Den svarta kons horn är vassa)
* D f s: Dam trawę czarnej krowie. (Jag skall ge den svarta kon gräs)
* A f s: Trzymam czarną krowę. (Jag håller i den svarta kon)
* I f s: Staję sie czarną krową. (Jag håller på att bli en svart ko)
* L f s: Stoję przy czarnej krowie. (Jag står vid den svarta kon)
* V f s: O ty czarna krowo! (Å du svarta ko!)

Adjektiv kompareras med hjälp av suffix (-szy, -sza, -sze) (komparativ) och prefix (naj-) (superlativ):

* ładny, ładna, ładne  (fin)
* ładniejszy, ładniejsza, ładniejsze  (finare)
* najładniejszy, najładniejsza, najładniejsze (finast)

Det finns också perifrastisk komparation (mer/mest):

* ładny, ładna, ładne  (skön)
* bardziej/mniej ładny/ładna/ładne (mer/mindre skön)
* najbardziej/najmniej ładny/ładna/ładne (mest/minst skön)

Adverb (przysłówek) redigera

Adverben bygger på adjektiven, men får ändelse -o eller -nie. Exempel:

* głośno (högt, adjektiv: głośny/głośna/głośne)
* wyraźnie (tydligt, adjektiv: wyraźny, wyraźna, wyraźne)

Verb (czasownik) redigera

Polskan har person- och numerusböjda verb (subjekt-predikat kongruens) med olika former i samtliga personer, vilket gör att personliga pronomen blir redundanta (dvs. ej nödvändiga att ange) och därför används mycket sparsamt. Ett undantag är tredje person singular där personliga pronomen fortfarande används i stor utsträckning.

Verbens presensform har inte genusböjning.

Verbets futurumform uttrycks genom hjälpverb eller ändelse. Vid böjning används inte genusform, vilket sker dock vid användning av hjälpverb.

Verbets preteritumform som är den enda formen av förfluten tid, uttrycks genom ändelse. Polska språkets verb genusbestäms i första-tredje person preteritum, vilket gör att även då kan personliga pronomen utelämnas.

Polska språket saknar pluskvamperfekt och uttrycker detta istället genom att sätta bisatsen i relation med huvudsatsen, och använda vissa omskrivningar. Det betyder att en huvudsats i preteritum som följs av en bisats i preteritum ska tolkas så att bisatsens händelse utspelade sig tidigare än händelsen i huvudsatsen och inte i förhållande till nutid. Exempel:

Jak wszedłem do domu, to ona już pojechała. (=När jag kom hem, så hade hon redan åkt; już (redan) används här för att sätta ut relationen i tiden)

Konditionalis är också välutvecklad och byggs upp med ändelser och/eller hjälpverb, och är genusbestämd.

Böjning av regelbundna verb redigera

Polskans verbböjning är mycket invecklad och svår då den är väldigt oregelbunden och har en invecklad böjningsstruktur. Polskan har 11 böjningsgrupper men enligt många lingvister ska det finnas upp till 18 böjningsgrupper och några oregelbundna verb. Man kan inte med hjälp av verbändelsen i infinitiv veta vilken böjningsgrupp den tillhör utan man måste lära sig dessa utantill.

Böjningsgrupp 1 redigera

Form		Singular			Plural
Form		1a	2a	3e	1a	2a	3e
Infinitiv		–ać (czytać - att läsa)
Presens		–am (czytam - jag läser)	–asz (czytasz - du läser)	–a (czyta - han/hon/det/Ni läser)	–amy (czytamy - vi läser)	–acie (czytacie - ni läser)	–ają (czytają - de läser)
Preteritum	mask.	–ałem (czytałem - jag läste)	–ałeś (czytałeś - du läste)	–ał (czytał - han/det/Ni läste)	–aliśmy (czytaliśmy - vi läste)	–aliście (czytaliście - ni läste)	–ali (czytali - de läste)
	femi.	–ałam (czytałam - jag läste)	–ałaś (czytałaś - du läste)	–ała (czytała - hon/det/Ni läste)	–ałyśmy (czytałyśmy - vi läste)	–ałyście (czytałyście - ni läste)	–ały (czytały - de läste)
	neutr.	—	—	–ało (czytało - det läste)	–ałyśmy (czytałyśmy - vi läste)	–ałyście (czytałyście - ni läste)	–ały (czytały - de läste)
Preteritum (icke specificerad)		–ano (czytano)
Imperativ		—	–aj (czytaj - Läs!)	—	–ajmy (czytajmy - Låt oss läsa!)	–ajcie (czytajcie - Läs!)	—
Konditionalis	mask.	–ałbym (czytałbym - jag skulle läsa)	–ałbyś (czytałbyś - du skulle läsa)	–ałby (czytałby - han/det/Ni skulle läsa)	–alibyśmy (czytalibyśmy - vi skulle läsa)	–alibyście (czytalibyście - ni skulle läsa)	–aliby (czytaliby - de skulle läsa)
	femi.	–ałabym (czytałabym - jag skulle läsa)	–ałabyś (czytałabyś - du skulle läsa)	–ałaby (czytałaby - hon/det/Ni skulle läsa)	–ałybyśmy (czytałybyśmy - vi skulle läsa)	–ałybyście (czytałybyście - ni skulle läsa)	–ałyby (czytałyby - de skulle läsa)
	neutr.	—	—	–ałoby (czytałoby - det skulle läsa)	–ałybyśmy (czytałybyśmy - vi skulle läsa)	–ałybyście (czytałybyście - ni skulle läsa)	–ałyby (czytałyby - de skulle läsa)
Presens particip aktiv	mask.	–ający (czytający)
	femi.	–ająca (czytająca)			–ające (czytające)
	neutr.	—	—	–ające (czytające)	–ające (czytające)
Presens particip passiv	mask.	–any (czytany)			–ani (czytani)
	femi.	–ana (czytana)			–ane (czytane)
	neutr.	—	—	–ane (czytane)	–ane (czytane)
Gerundium presens		–ając (czytając)
Perfekt particip		–awszy (czytawszy - läst)
Gerundium		–anie (czytanie - läsande)

Böjningsgrupp 2 redigera

Form		Singular			Plural
Form		1a	2a	3e	1a	2a	3e
Infinitiv		–eć (umieć - att kunna)
Presens		–em (umiem - jag kan)	–esz (umiesz - du kan)	–e (umie - han/hon/det/Ni kan)	–emy (umiemy - vi kan)	–ecie (umiecie - ni kan)	–eją (umieją - de kan)
Preteritum	mask.	–ałem (umiałem - jag kunde)	–ałeś (umiałeś - du kunde)	–ał (umiał - han/det/Ni kunde)	–eliśmy (umieliśmy - vi kunde)	–eliście (umieliście - ni kunde)	–eli (umieli - de kunde)
	femi.	–ałam (umiałam - jag kunde)	–ałaś (umiałaś - du kunde)	–ała (umiała - hon/det/Ni kunde)	–ałyśmy (umiałyśmy - vi kunde)	–ałyście (umiałyście - ni kunde)	–ały (umiały - de kunde)
	neutr.	–ałom (umiałom - jag kunde)	–ałoś (umiałoś - du kunde)	–ało (umiało - det kunde)	–ałyśmy (umiałyśmy - vi kunde)	–ałyście (umiałyście - ni kunde)	–ały (umiały - de kunde)
Preteritum (icke specificerad)		–ano (umiano)
Imperativ		—	–ej (umiej - Kan!)	—	–ejmy (umiejmy - Låt oss kunna!)	–ejcie (umiejcie - Kan!)	—
Konditionalis	mask.	–ałbym (umiałbym - jag skulle kunna)	–ałbyś (umiałbyś - du skulle kunna)	–ałby (umiałby - han/det/Ni skulle kunna)	–elibyśmy (umielibyśmy - vi skulle kunna)	–elibyście (umielibyście - ni skulle kunna)	–eliby (umieliby - de skulle kunna)
	femi.	–ałabym (umiałabym - jag skulle kunna)	–ałabyś (umiałabyś - du skulle kunna)	–ałaby (umiałaby - hon/det/Ni skulle kunna)	–ałybyśmy (umiałybyśmy - vi skulle kunna)	–ałybyście (umiałybyście - ni skulle kunna)	–ałyby (umiałyby - de skulle kunna)
	neutr.	—	—	–ałoby (umiałoby - det skulle kunna)	–ałybyśmy (umiałybyśmy - vi skulle kunna)	–ałybyście (umiałybyście - ni skulle kunna)	–ałyby (umiałyby - de skulle kunna)
Presens particip aktiv	mask.	–ejący (umiejący)
	femi.	–ejąca (umiejąca)			–ejące (umiejące)
	neutr.	—	—	–ejące (umiejące)	–ejące (umiejące)
Presens particip passiv	mask.	–any (umiany)			–ani (umiani)
	femi.	–ana (umiana)			–ane (umiane)
	neutr.	—	—	–ane (umiane)	–ane (umiane)
Gerundium presens		–ejąc (umiejąc)
Perfekt particip		–awszy (czytawszy - kunnat)
Gerundium		–enie (umienie - kunnande)

Böjningsgrupp 11 redigera

Form		Singular			Plural
Form		1a	2a	3e	1a	2a	3e
Infinitiv		–ć (wieźć - att köra)
Presens		–ę (wiozę - jag kör)	–iesz (wieziesz - du kör)	–ie (wiezie - han/hon/det/Ni kör)	–iemy (wieziemy - vi kör)	–iecie (wieziecie - ni kör)	–ą (wiozą - de kör)
Preteritum	mask.	–łem (wiozłem - jag körde)	–łeś (wiozłeś - du körde)	–ł (wiózł - han/det/Ni körde)	–liśmy (wieźliśmy - vi körde)	–liście (wieźliście - ni körde)	–li (wieźli - de körde)
	femi.	–łam (wiozłam - jag körde)	–łaś (wiozłaś - du körde)	–ła (wiozła - hon/det/Ni körde)	–łyśmy (wiozłyśmy - vi körde)	–łyście (wiozłyście - ni körde)	–ły (wiozły - de körde)
	neutr.	—	—	–ło (wiozło - det körde)	–łyśmy (wiozłyśmy - vi körde)	–łyście (wiozłyście - ni körde)	–ły (wiozły - de körde)
Preteritum (icke specificerad)		–iono (wieziono)
Imperativ		—	~ (wieź - Kör!)	—	–my (wieźmy - Låt oss köra!)	–cie (wieźcie - Läs!)	—
Konditionalis	mask.	–łbym (wiózłbym - jag skulle köra)	–łbyś (wiózłbyś - du skulle köra)	–łby (wiózłby - han/det/Ni skulle köra)	–libyśmy (wieźlibyśmy - vi skulle köra)	–libyście (wieźlibyście - ni skulle köra)	–liby (wieźliby - de skulle köra)
	femi.	–łabym (wiozłabym - jag skulle köra)	–łabyś (wiozłabyś - du skulle köra)	–łaby (wiozłaby - hon/det/Ni skulle köra)	–łybyśmy (wiozłybyśmy - vi skulle köra)	–łybyście (wiozłybyście - ni skulle köra)	–łyby (wiozłyby - de skulle köra)
	neutr.	—	—	–łoby (wiozłoby - det skulle köra)	–łybyśmy (wiozłybyśmy - vi skulle köra)	–łybyście (wiozłybyście - ni skulle köra)	–łyby (wiozłyby - de skulle köra)
Presens particip aktiv	mask.	–ący (wiozący)
	femi.	–ąca (wioząca)			–ące (wiozące)
	neutr.	—	—	–ące (wiozące)	–ące (wiozące)
Presens particip passiv	mask.	–iony (wieziony)			–ieni (wiezieni)
	femi.	–iona (wieziona)			–ione (wiezione)
	neutr.	—	—	–ione (wiezione)	–ione (wiezione)
Gerundium presens		–ąc (wioząc)
Perfekt particip		–łszy (zawiózłszy - kört)
Gerundium		–ienie (wiezienie - körande)

Oregelbundna verb redigera

Den stora polsk-engelska ordboken nämner följande verb som oregelbundna: być (vara), dać (ge), jeść (äta), wiedzieć (veta), mieć (ha), chcieć (vilja), wziąć (ta), iść (gå), jechać (fara), siąść (sätta sig), znaleźć (hitta), wrzeć (sjuda), stać (stå) och bać się (vara rädd).^[2]

Aktiva verb redigera

Verb, grundform: jechać

Exempel på presens: (obs pronomen kan utelämnas i alla personer)

jag/du/han/hon åker
- 1. (ja) jadę
- 2. (ty) jedziesz
- 3. (on) jedzie
vi/ni/de åker
- 1. (my) jedziemy
- 2. (wy) jedziecie
- 3. (oni/one) jadą

Exempel på genusformerna i preteritum: (obs pronomen kan utelämnas i alla personer)

jag/du/han/hon åkte
- 1.m. (ja) jechałem
- 1.f. (ja) jechałam
- 2.m. (ty) jechałeś
- 2.f. (ty) jechałaś
- 3.m. (on) jechał
- 3.f. (ona) jechała
vi/ni/de åkte
- 1.m/m+f myśmy jechali eller my jechaliśmy
- 1.f. myśmy jechały eller my jechałyśmy
- 2.m/m+f. wyście jechali eller wy jechaliście
- 2.f. wyście jechały eller wy jechałyście
- 3.m. oni jechali
- 3.f. one jechały

Observera att pluralformerna varierar för rent feminina subjekt, eller maskulina och blandade.

Exempel på futurum (obs liten genusavvikelse), även här kan pronomen utelämnas. Ofta använder man hellre futurumformer av ett besläktat verb pojechać.

jag/du/han/hon skall åka
- 1. ja pojadę eller ja bedę jechał eller ja bedę jechać
- 2. ty pojedziesz eller ty będziesz jechał eller ty będziesz jechać
- 3. on/ona pojedzie eller on będzie jechał, ona będzie jechała eller on/ona będzie jechać
'vi/ni/de skall åka
- 1. my pojedziemy eller my będziemy jechać
- 2. wy pojedziecie eller wy będziecie jechać
- 3. oni/one pojadą eller oni/one będą jechać

Exempel på konditionalis (obs liten genusavvikelse), även här kan pronomen utelämnas:

jag/du/han/hon skulle ha åkt
- 1. ja (po)jechałbym eller ja bym (po)jechał
- 2.m/m+f. ty (po)jechałbyś eller ty byś (po)jechał
- 2.f. ty (po)jechałabyś eller ty byś (po)jechała
- 3.m/m+f. on (po)jechałby eller on by (po)jechał
- 3.f. ona (po)jechałaby eller ona by (po)jechała
'vi/ni/de skulle ha åkt
- 1.m/m+f my (po)jechalibyśmy eller my byśmy (po)jechali
- 1.f. my (po)jechałybyśmy eller my byśmy (po)jechały
- 2m/m+f wy (po)jechalibyście eller wy byście (po)jechali
- 2.f. wy (po)jechałybyście eller wy byście (po)jechały
- 3m/m+f oni (po)jechaliby eller oni by (po)jechali
- 3.f. one (po)jechałyby eller one by (po)jechały

Passiva verb redigera

Passiva verbformer (strona bierna czasownika) konstrueras med hjälpverben być (=vara) eller zostać (=bli) och adjektivform av verbet:

książka jest czytana (=boken läses)
(ja) jestem chwalony za... (=jag beröms för...)
(ja) byłem chwalony za... (=jag berömdes för...)
(one) były oskarżone (=de (femininum!) anklagades)
Jan został potrącony przez samochód (=Jan påkördes av en bil)

Reflexiva verb redigera

Reflexiva verb (strona zwrotna czasownika) använder sig av de reflexiva pronomen på två sätt.

Om verbet syftar på subjektet använder man alltid się oavsett vilken person subjektet är:

ja myję się (=jag tvättar mig)
on myje się (=han tvättar sig)
my myjemy się (=vi tvättar oss)

Om verbet syftar på annat objekt använder man annat reflexivt pronomen än się :

ona myje mnie (=hon tvättar mig)
ona myje ją (=hon tvättar henne; ytterligare en annan person)

Reciproka pronomen (till exempel varandra) omskrives med nawzajem (=ömsesidigt):

my się na wzajem myjemy (=vi tvättar varandra)

Sammansatta verb redigera

Genom att använda en preposition som prefix till ett verb kan man modulera verbets betydelse.

Exempel - pisać (=att skriva):

opisać (=beskriva)
odpisać (=skriva av)
dopisać (=skriva till)
napisać (=skriva ner (för att få det skrivet))
przypisać (=tillskriva)
zapisać (=skriva ner (för att komma ihåg))
podpisać (=skriva under)

Vissa verb när de prefixeras av pronomen blir "överraskande" futurum! Exempel - marznąc - marznę ['marznɛ] (= jag fryser i presens):

zamarznę - skall förfrysa
omarznę - skall kylas ner
przymarznę - skall frysa fast
pomarznę - skall frysa
namarznę - skall frysa
podmarznę - skall kylas

Syntax redigera

De enklaste meningarna använder sig alltid av rak ordföljd, både i huvudsatser och bisatser - subjekt (podmiot) + predikat (orzeczenie) + determinativ (określenie):

Ja jadę szybko do szkoły. (jag åker fort till skolan)
Ja mówię że ja jadę szybko do szkoły. (jag säger att jag åker fort till skolan)
Ja teraz jadę szybko do szkoły. (nu åker jag fort till skolan)

Determinativ kan vara:

ackusativobjekt (dopełnienie) - czytam książkę (jag läser en bok)
adverbial (okolicznik) - pójdę jutro (jag skall gå imorgon)
attribut (przydawka) - czytam interesującą książkę (jag läser en intressant bok)

Bortsett från dessa enkla exempel finner man komplexitet, likvärdig med morfologin, i satsbyggnaden. Genom att alla ordformer böjs och pronomen kan utelämnas, tillåter polskan en stor rikedom av varierande ordföljder utan att kontexten och förståelsen äventyras.

Variationer i ordföljder kan användas för att betona specifika ord. Det/de orden som kommer först blir betonade. Exempel:

Jadę szybko do szkoły (jag åker fort till skolan)
Szybko jadę do szkoły - betonar att det går fort
Do szkoły jadę szybko / Do szkoły szybko jadę - betonar att jag åker fort just till skolan

Referenser redigera

^ http://www.obcyjezykpolski.interia.pl/?md=archive&id=221
^ Stanisławski, Jan (1975) (på polska). Wielki Słownik Polsko-Angielski P-Ż. Warszawa: Wiedza Powszechna. sid. 860

[1] ttp://www.obcyjezykpolski.interia.pl/?md=archive&id=221

[2] Stanisławski, Jan (1975) (på polska). Wielki Słownik Polsko-Angielski P-Ż. Warszawa: Wiedza Powszechna. sid. 860

[1]

[2]